- Akcaabat

AKÇAABAT Akçaabat, Platana coğ. Trabzon iline bağlı (il merkezi 13 km), kuzeyinde Karade-niz, doğusunda merkez ilçe, güneyinde Maçka, güneybatısında Düzköy, batısında Vakfıkebir ve Çarşıbaşı ilçeleriyle çevrili, ilçe ile batısında Ahanda, kuzeyinde Darıca, do-ğusunda Söğütlü, güneyinde Kalenima, De-mirci ve Fakalanza köyleriyle çevrili, dar fakat korunaklı bir kıyı şeridi üzerine ku-rulmuş ilçe merkezi kent adı (Lat (DMS) 41° 1' 8N Long (DMS) 39° 34' 26E Altitude (meters) 72 m) Nüfus: 120.693 (şehir 39.102, köyler 81.591) 1871 Trabzon sancağı’na bağlı Akçaabat na-hiyesinin nüfusu 18.055 (İslam 14.031, Rum 2.481, Ermeni 1.543) Belediyeler (15) 1. Adacık Mahalleleri: Benlitaş, Güney, Baltacı, Koru-cu 2000 3.258 1997 2.572 1990 2.506 2. Akçaabat: Mahalleleri: Çolaklı, Dürbinar, Kayalar, Nef-sipulathane, Ortamahalle, Osmanbaba, Sa-rıtaş, Yaylacık 2000 39.102 1997 37.528 1990 26.240 1985 16.172 1980 13.384 1975 10.756 1970 9.499 1965 8.361 1960 6.667 3. Akçakale Mahalleleri: Çatalzeytin, Gökçekaya, Akça-kale, Zeytinlik 2000 2.921 1997 2.551 1990 2.855 1985 2.854 1980 2.785 4. Akçaköy Mahalleleri: Dumankaya, Ovacık, Pınarbaşı 2000 3.350 1997 2.972 1990 3.021 1985 3.220 1980 3.220 1975 3.111 5. Akpınar 2000 4.764 1997 5.098 1990 2.220 1985 2.107 1980 2.120 1975 1.767 1960 4.764 6. Darıca Mahalleleri: Denizköşk, Gökçebel, Garaçam, Ortamahalle, Özlüler, Yenimahalle 2000 4.903 1997 4.492 1990 3.542 7. Derecik Mahalleleri: Çevreli, Derecik, Karaman, O-ğulkaya, Uğurlu, Yolbaşı 2000 5.142 1997 4.668 1990 3.039 1985 3.182 1980 3.022 1975 3.197 1970 2.150 1965 1.003 1960 794 8. Doğanköy 2000 2.794 1997 2.504 1990 2.401 9. Dörtyol 2000 2.966 1997 2.882 1990 2.980 10. Işıklar 2000 5.165 1997 3.653 1990 4.348 1985 3.329 1980 3.350 1975 3.255 11. Kavaklı Mahalleleri: Düzmahalle, Yalımahalle 2000 3.128 1997 3.123 1990 2.148 12. Mersin Mahalleleri: Yalıköy, Mersin, Özmersin, Sey-ranlık, Üzümlü Nüfus: 1997 3.399 1990 3.581 13. Söğütlü Mahalleleri: Orta, Söğütlü, Fatih 2000 7.173 1997 6.110 1990 3.599 1985 2.496 1980 2.069 1975 1.563 14. Şinik 2000 1.652 1997 2.060 1990 1.076 1985 1.202 1980 1.202 15. Yıldızlı Mahalleleri: Merkez mahalle, Orta Mahalle 1997 3.072 1990 2.875 Köyler (49) Köy adı nüfus İlçe İl Acısu 1.211 17 30 Ağaçlı 840 22 35 Akdamar 526 7 20 Akören 559 11 13 Alsancak 276 9 22 Ambarcık 700 17 30 Arpacılı 351 13 26 Aydınköy 1.180 22 35 Bozdoğan 403 15 28 Cevizli 362 13 26 Cevizlik 474 18 19 Çamlıca 576 8 21 Çamlıdere 332 12 25 Çınarlık 351 10 23 Çiçeklidüz 739 6 19 Çilekli 219 13 26 Çukurca 419 23 24 Demirci 1.238 6 19 Demirkapı 814 20 33 Demirtaş 63 12 25 Eskiköy 620 20 33 Fındıklı 1.459 19 16 Fıstıklı 198 12 25 Gümüşlü 487 16 29 Helvacı 435 4 17 Kaleönü 1.317 8 21 Karaçayır 196 15 28 Karpınar 725 18 31 Kemaliye 320 13 26 Kirazlık 1.311 15 28 Koçlu 212 17 30 Kuruçam 743 17 30 Maden 320 12 25 Meşeli 740 6 19 Meydankaya 333 6 19 Ortaalan 583 13 26 Ortaköy 648 14 27 Özakdamar 428 12 25 Özdemirci ? 6 19 Salacık 1.662 5 18 Sarıca 225 25 38 Sertkaya 817 17 30 Tatlısu 302 14 27 Tütüncüler 610 12 25 Uçarsu 1.240 17 25 Yeniköy 337 10 23 Yeşiltepe 504 13 26 Yeşilyurt 547 13 26 Zaferli 413 13 26 Trabzon İmparatorluğu’nun tasfiyesinin ardından, Osmanlı yönetimi tarafından Trabzon Sancağı’na bağlı nahiye olarak ör-gütlenen Akçaabat, 1486 yılında 78 köy, 1 mezra ve Görele kalesinden oluşmaktaydı HB 178. 1923 öncesinde, Akçaabat merkezinde, Türk nüfus Dürbınar mahallesinde yaşamak-ta olup, 1917 Devriminden kaçan önemli miktarda Gürcü ise Yaylacık mahallesine yerleşmişti. 1923 mübadelesinde Rum nüfusun kent-ten ayrılmasıyla şehir önemli bir kapital ve özellikle el sanatları açısından önemli mik-tarda yetişmiş işgücü kaybına uğramıştır. Rumların zanaatı olan şarapçılığın yerini tü-tüncülük almıştır. 1950’li yıllardan itibaren kıyı kesiminde her iki yöne doğru büyüyen kent 1970’li yıl-lardan itibaren Yomra ve 14 km doğusun-daki Trabzon ile bütünleşme sürecine gir-miştir. Kötü havalarda yakın zamana kadar Trabzon limanına (Daphnous) iyi bir alter-natif olmuş, 10 - 11 Nisan 1404 tarihinde Clavijo’nun gemisi kötü hava şartlarından burada demirlemiş, 17 Eylül 1405 tarihinde Trabzon’dan kalkan fındık yüklü bir Ceneviz gemiside ters rüzgarlar nedeniyle buraya demirlemek zorunda kalmıştır (Clajivo 110, 336). Kalenima deresi batıdan gelen Türkmen akınlarına karşı doğal kalkan olduğundan, Giresun bölgesinden farklı olarak bölgede ortaçağ döneminde ticaret hayatı 1461’e kadar canlılığını sürdürebilmiştir. Fallmerayer, 1840 Halk ağzında muhtemelen bu ismi ta-şıyan (Platana) belde, Trabzon’dan sade-ce dört saatten biraz fazla uzaklıkta olup, Arrian’ın Strabo ve Periplus’undan da gö-rülebileceği gibi, ya da daha çok belli kıyı noktaları arasındaki uzaklığın hesaplan-masından anlaşılacağı gibi, klasik antik de-virde Hermonassa olarak adlandırılmıştır. Çınar, bu civarda ve özellikle de Kalanima deresinin Trabzon yakasında mukayese e-dilmeyecek ihtişamla yetişmektedir. Şehir çevresindeki yumuşak eğimli tepeler, semiz gövdeli zeytin ağaçları ve bunlarla aynı bollukta incir ağaçları ile ü-züm asmalarının arkadaşlığından oluşan ormanlarla kaplıdır. Doğal çeperleri ve dut ağaçlarıyla karaağaçlardan oluşan canlı çitleri, ki bunlara bu mevsimde üzümler, sarkan çardaklaşmış asmalar sarılmıştır. Platana’da olduğu kadar düzenli ve zevkli yetiştirilen hiç bir yer görmedik. Dörtyüz-elli köy tarzında dere tepe yayılmış olan evlerden sadece 140 tanesinin Hristiyan-lara ait olduğu söyleniyor; bunlar öşürle, küçük esnaflıkla, tefecilikle ve özellikle de şarapçılıkla ve zeytinyağı üreterek geçin-meye çalışıyorlar. Yoros Burnu, körfezi sert soğuk karayelden koruduğu için bura-daki hava yakınındaki Trabzon’dan daha ılımandır. Şarap, zeytinyağı, tütün ve mısır öylesine bol ki, insanın asil değil de sadece fiziksel gereksinmeleri olsaydı Akçaabat’ta çok mutlu olurdu. FLM 173 Kent merkezinde yaşayan, sahil kesi-minde yoğunlaşmış ve daha çok ticaretle uğraşan halkın, 1. Dünya savaşının sonla-rına değin önemli bir bölümünü Rumlar o-luşturmaktaydı. Balıkçılık, şarapçılık, fındık, zeytincilik ve hayvancılık şehrin başlıca gelir kaynaklarını oluşturmaktaydı. Bıjışkyan (1817) o za-manlar Platana/Pulathane olarak adlandı-rılan kasaba hakkında ayrıntılı bilgi vermek-tedir: “Geniş ve emniyetli limanı sayesinde, Pla-tana eski devirlerden beri ticaret merkezi olmuştur. Mevkiin güzelliğinden başka, top-rağı da verimli olan bu yerde pek çok zeytin ağacı bulunur ve nefis zeytinyağı çıkarılır. Nüfusu Türk, Ermeni ve Rumlardan mürek-keb dörtyüz ev kadardır, altmış dört adet de köyü vardır. Burada yıkık kiliselerden başka eski eser görmedik. Pazar günleri Pazar kurulur ve her türlü mal üzerinde çok alış-veriş yapılır” PMN 82. Varlığı bilinen Platana kalesinden günü-müze hiç bir iz kalmamıştır. Kentte ikisi ortaçağdan kalma üç büyük kilise bulun-maktadır. St. Michael kilisesinin kalıntıları görülebilecek durumda olmasına rağmen bir zamanlar batısında yer alan ve Talbot Ri-ce’ın tanımladığı kiliseden ve yine Vece-ra’daki ortaçağdan kalma kiliseden iz kal-mamıştır (BW; Talbot Rice, Byzantion, 5 [1930] 66-68) Platana, Pulatana coğ. Trabzon ili, Akça-abat ilçesinin eski adı. En eski Yunan kolonilerinden birisi olma-sının yanısıra, bölgede yakın zamana kadar Ege kültürünün simgesi olan zeytinciliğin ciddi boyutlarda yapılması, Yunanistan’da Platana adının kullanıldığı köylerin, antik kolonistllerin kimliği ve geldiği yerler hak-kında fikir vermesi açısından da önemlidir. 1486, 1520, 1554, 1583 tarihli Osmanlı Tahrir Defterleri’nde “Platana, Pulana, Pula-tine, Pulatana, Puladaniye” adlarıyla kayıt-lıdır HB 179 Bıjışkyan (1817) kent adına ilişkin bu iki-lemi seyahatnamesinde belirtmiştir: “Platana, altı mil uzakta Yoros Koyu’nun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı de-mektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber, bazıları Polathane yani ‘demir fabrikası’ olarak zikrederler” PMN 82. Yunanistan'da köy adı olarak: · Mora Yarımadası’nın güneyinde Platana (Lat (DMS) 37° 1' 60N Long (DMS) 22° 28' 60E Altitude (meters) 247 m) · Girit Adası’nda köy adı olarak, Platania, Platanos, Πλάτανος (Lat (DMS) 35° 13' 60N Long (DMS) 24° 41' 60E Altitude (meters) 397m) · Mora Yarımadası’nın batı sahilinde Platana (Lat (DMS) 37° 31' 60N Long (DMS) 21° 45' 0E Altitude (meters) 329 m)